
Từ mạch nguồn tổ tiên đến biểu tượng văn hiến xứ Nghệ
Nếu vùng Ngũ Bàu (Yên Thành) được coi là chiếc nôi phát tích của dòng họ Hồ Việt Nam, thì chi họ Hồ tại Quỳnh Đôi, Quỳnh Lưu chính là nhánh rạng ngời của mạch nguồn ấy. Trên mảnh đất địa linh nhân kiệt ấy, truyền thống hiếu học, lòng yêu nước và tinh thần phụng sự đã trở thành dấu ấn không thể phai mờ trong dòng chảy lịch sử dân tộc.
1. Quỳnh Đôi - vùng đất học và nghĩa
Tọa lạc ở phía Bắc Nghệ An, làng Quỳnh Đôi nổi bật như một hiện tượng đặc biệt về văn hóa và giáo dục. Dù diện tích khiêm tốn, dân số không đông, nhưng Quỳnh Đôi lại sở hữu một mật độ khoa bảng cao đáng kinh ngạc, được mệnh danh là “làng đại khoa của xứ Nghệ”.
Ngay từ thời phong kiến, vùng đất này đã nổi danh bởi tinh thần “trọng học – trọng nghĩa – trọng đạo lý”. Người Quỳnh Đôi không chỉ học để làm quan, mà học để rèn người, rèn tâm. Câu ca xưa vẫn còn vang vọng:
“Quỳnh Đôi có bút có nghiên,
Con gái chăm học, trai hiền viết thơ.”
Truyền thống ấy được nuôi dưỡng qua từng thế hệ, tạo nên một môi trường văn hóa đậm đặc chữ nghĩa và khí phách.
2. Họ Hồ đến Quỳnh Đôi: Hành trình tiếp nối mạch tổ tiên
Từ gốc rễ là Hồ Hưng Dật – người khai sáng họ Hồ tại Nghệ An từ thế kỷ X, các thế hệ sau đã lần lượt lan tỏa ra nhiều vùng đất, trong đó có Quỳnh Đôi. Tại đây, hậu duệ họ Hồ không chỉ định cư, mà còn góp phần quan trọng vào việc hình thành nên bản sắc riêng cho vùng đất này.
Theo gia phả và truyền thống tộc họ, chi họ Hồ Quỳnh Đôi đã tồn tại liên tục hơn 1000 năm, với hệ thống gia phả rõ ràng, nhà thờ tổ khang trang, và các phong tục thờ cúng, tế lễ được duy trì chuẩn mực. Đây là một trong những chi họ tiêu biểu còn gìn giữ được sự liên kết mạnh mẽ giữa các thế hệ con cháu, kể cả ở trong và ngoài nước.
3. Những nhân vật kiệt xuất của chi họ Hồ Quỳnh Đôi
Dòng họ Hồ tại Quỳnh Đôi từng sản sinh ra nhiều nhân tài nổi bật, trong đó tiêu biểu nhất là:
- Hồ Tùng Mậu (1896–1951)
Một nhà cách mạng trung kiên, gắn bó từ những ngày đầu với Chủ tịch Hồ Chí Minh. Ông từng giữ nhiều cương vị quan trọng trong chính phủ và các tổ chức tiền thân của Đảng. Dù trải qua nhiều lần bị bắt, tra tấn bởi thực dân Pháp, ông vẫn giữ vững khí tiết và lòng trung thành tuyệt đối với cách mạng. Tên ông được đặt cho nhiều trường học, con đường và là biểu tượng niềm tự hào lớn của chi họ.
- Hồ Viết Thắng, Hồ Viết Trọng,…
Là những gương mặt tiêu biểu trong lĩnh vực giáo dục, nghiên cứu, quản lý nhà nước. Họ là minh chứng sống động cho sự tiếp nối truyền thống: sống có lý tưởng, học giỏi, và phụng sự cộng đồng.
4. Gìn giữ di sản, vun đắp tương lai
Ngày nay, nhà thờ họ Hồ tại Quỳnh Đôi không chỉ là nơi linh thiêng thờ tự tổ tiên, mà còn là trung tâm sinh hoạt văn hóa dòng tộc. Mỗi dịp lễ tế tổ, con cháu gần xa lại trở về tụ họp, thắp nén tâm hương tưởng nhớ, đồng thời biểu dương thành tích học tập, trao quỹ khuyến học cho thế hệ trẻ.
Các hoạt động như: lập quỹ học bổng dòng họ, khen thưởng con em học giỏi, kết nối dòng tộc trong và ngoài nước,... đang được triển khai đều đặn, giúp truyền lửa tinh thần hiếu học và đoàn kết cho thế hệ kế tiếp.
5. Khí chất họ Hồ chi Quỳnh Đôi trong thời đại mới
Truyền thống hơn 10 thế kỷ không chỉ là niềm tự hào, mà còn là trách nhiệm. Trong thời đại hội nhập, thế hệ trẻ của họ Hồ Quỳnh Đôi đang mang theo hành trang tri thức và cốt cách tổ tiên vươn ra khắp cả nước và quốc tế. Họ làm việc trong nhiều lĩnh vực: giáo dục, y tế, công nghệ, ngoại giao…, tiếp tục khẳng định bản sắc của một dòng họ lớn – có chiều sâu, có văn hiến và luôn hướng về cội nguồn.
Một nhánh họ - Một vùng văn hóa lớn
Chi họ Hồ Quỳnh Đôi không chỉ là một nhánh của dòng họ Hồ Việt Nam, mà còn là biểu tượng cho sự kết tinh của trí tuệ, đạo đức và lòng yêu nước. Trong quá khứ hay hiện tại, từ bàn tay cần mẫn của người nông dân cho đến bậc trí giả, từ những bước chân cách mạng đến người thầy giáo bình dị – tất cả đã cùng nhau dệt nên một mạch nguồn quý báu, để dòng họ Hồ mãi là niềm tự hào của xứ Nghệ.